Στις 14 Ιουλίου 1930 ο Άλμπερτ Αϊνστάιν υποδέχτηκε τον ινδό φιλόσοφο Rabindranath Tagore στο σπίτι του. Οι δύο άντρες ξεκίνησαν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συζητήσεις της ιστορίας, εξερευνώντας την αιώνια προστριβή μεταξύ επιστήμης και θρησκείας.
Τη συζήτηση παρακολούθησε και κατέγραψε ο Ρώσος δημοσιογράφος Ντιμίτρι Μαριάνοφ (μετέπειτα σύζυγος της θετής κόρης του Αϊνστάιν, Μαργκώ).
Στον πρόλογο των σημειώσεών του γράφει:
«Ήταν πολύ ενδιαφέρον να τους βλέπεις μαζί: τον Ταγκόρ, τον ποιητή, με το κεφάλι ενός διανοούμενου και τον Αϊνστάιν, τον διανοούμενο με το κεφάλι ενός ποιητή. Κανένας τους δεν επιχείρησε να επιβάλλει τη γνώμη του στον άλλον. Απλώς αντάλλαξαν ιδέες. Σε ένα παρατηρητή όμως φαινόταν σαν δύο πλανήτες απασχολημένοι σε φιλική κουβεντούλα».
Αϊνστάιν: Πιστεύετε ότι το Θείο υπάρχει ανεξάρτητα από τον κόσμο μας;
Ταγκόρ: Όχι. Δε μπορεί να υπάρχει κάτι που δε μπορεί να ενταχθεί στον ανθρώπινο νου και αυτό σημαίνει ότι η Αλήθεια του Σύμπαντος ταυτίζεται με την ανθρώπινη Αλήθεια.
Έχω χρησιμοποιήσει ένα επιστημονικό εύρημα για να το στηρίξω αυτό – η ύλη σχηματίζεται από πρωτόνια και ηλεκτρόνια, με κενά μεταξύ τους, αλλά η ύλη μοιάζει να είναι συμπαγής. Παρομοίως η ανθρωπότητα σχηματίζεται από άτομα συνδεδεμένα με ανθρώπινες σχέσεις οι οποίες σχηματίζουν τη ζωντανή ενότητα του ανθρώπινου κόσμου. Το σύμπαν είναι συνδεδεμένο με εμάς με παρόμοιο τρόπο, οπότε είναι ένα ανθρώπινο σύμπαν. Έχω καταλήξει σ’ αυτή τη σκέψη μέσω της τέχνης, της λογοτεχνίας και της ανθρώπινης θρησκευτικής συνείδησης.
Υπάρχουν δύο διαφορετικές αντιλήψεις για τη φύση του σύμπαντος. (1) Ο κόσμος είναι μια ενότητα που εξαρτάται από την ανθρωπότητα. (2) Ο κόσμος υπάρχει ανεξάρτητα από τον ανθρώπινο παράγοντα.
Όταν το σύμπαν βρίσκεται σε αρμονία με τον Άνθρωπο, με το αιώνιο, το αντιλαμβανόμαστε ως Αλήθεια, το αισθανόμαστε ως Ομορφιά.
Αυτό είναι μια εντελώς ανθρώπινη σύλληψη του σύμπαντος.
Δε μπορεί να υπάρχει διαφορετική αντίληψη. Ο κόσμος είναι ένας ανθρώπινος κόσμος – η επιστημονική αντιμετώπισή του είναι η αντιμετώπιση ενός επιστήμονα, που είναι ένας άνθρωπος.
Δηλαδή πρόκειται για μια θεώρηση του ανθρώπινου νου.
Ναι, του αιώνιου νου. Πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε μέσα από τα συναισθήματά μας και μέσα από τις πράξεις μας. Μέσα από τους περιορισμούς μας δημιουργήσαμε τον Υπέρτατο Άνθρωπο, ο οποίος δεν έχει περιορισμούς. Η θρησκεία αναγνωρίζει την Αλήθεια και τη συνδέει με τις βαθύτερες ανάγκες μας – η αντίληψη της Αλήθειας του καθενός μας αποκτά συμπαντική σημασία. Η θρησκεία δίνει αξία στην Αλήθεια, την οποία αναγνωρίζουμε μέσα από την αρμονία.
Αν δεν υπήρχαν πλέον άνθρωποι δεν θα ήταν ωραίος ο Απόλλωνας του Μπελβεντέρε;
Όχι.
Συμφωνώ όσον αφορά στην ομορφιά, όχι όμως και όσον αφορά στην αλήθεια.
Γιατί όχι; Η αλήθεια δημιουργείται από τον άνθρωπο.
Δε μπορώ να αποδείξω ότι η θεώρησή μου είναι σωστή, αλλά αυτή είναι η θρησκεία μου.
Η ομορφιά είναι το ιδανικό της απόλυτης αρμονίας, η οποία υπάρχει μέσα στη Συμπαντική Οντότητα. Η αλήθεια είναι η πλήρης κατανόηση του Συμπαντικού Νου. Εμείς τη προσεγγίζουμε μέσα από τα λάθη μας, μέσα από τις συσσωρευμένες μας εμπειρίες, μέσα από την πεφωτισμένη μας συνείδηση – πώς αλλιώς μπορούμε να προσεγγίσουμε την Αλήθεια;
Δε μπορώ να αποδείξω επιστημονικά ότι η Αλήθεια υπάρχει ανεξάρτητα από τον άνθρωπο, αλλά το πιστεύω ακράδαντα. Ας πούμε, πιστεύω ότι το Πυθαγόρειο θεώρημα δηλώνει κάτι που είναι κατά προσέγγιση αληθινό, ανεξάρτητα από την ύπαρξη του ανθρώπου. Αν υπάρχει πραγματικότητα ανεξάρτητα από τον άνθρωπο, τότε υπάρχει και η αλήθεια που σχετίζεται μ’ αυτή.
Η αλήθεια, αυτή που είναι ένα με το Συμπαντικό Ον, πρέπει να είναι στην ουσία της ανθρώπινη – τουλάχιστον όταν μιλάμε για την Αλήθεια που περιγράφεται από την επιστήμη και μπορεί να προσεγγιστεί μόνο μέσω της λογικής, δηλαδή μέσα από το νου, δηλαδή μέσα από ένα ανθρώπινο όργανο.
Αν δεν ήταν κανείς μέσα στο σπίτι μου το τραπέζι θα υπήρχε έτσι κι αλλιώς – αλλά αυτό είναι ήδη μια ψευδής δήλωση για σας – γιατί δε μπορούμε να εξηγήσουμε τι σημαίνει «το τραπέζι είναι εκεί» ανεξάρτητα από εμάς.
Υπάρχει η πραγματικότητα του χαρτιού, εντελώς ανεξάρτητη από την πραγματικότητα της λογοτεχνίας. Για το νου του σκώρου που τρώει το χαρτί η λογοτεχνία είναι ανύπαρκτη, αλλά για τον ανθρώπινο νου η λογοτεχνία είναι μεγαλύτερης αξίας από το ίδιο το χαρτί. Παρομοίως, αν υπάρχει κάποιου είδους Αλήθεια που δεν συνδέεται λογικά ή μέσω των αισθήσεων με τον ανθρώπινο νου, όσο παραμένουμε ανθρώπινα πλάσματα, είναι ανύπαρκτη.
Τότε είμαι πιο θρησκευόμενος από εσάς!
Η θρησκεία μου είναι η συμφιλίωση του συμπαντικού ανθρώπινου πνεύματος, του Υπερ – Ανθρώπου, με τη δική μου ύπαρξη.Ολόκληρη η συζήτηση υπάρχει στο βιβλίο 4Χ5 – ΑΪΝΣΤΑΪΝ, ΤΑΓΚΟΡ, ΓΚΡΟΤΟΦΣΚΙ, ΚΡΙΣΝΑΜΟΥΡΤΙ, ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ από τις εκδόσεις «Αρχέτυπο» και στα αγγλικά εδώ.
http://www.planitikos.gr
