Ιστορικό
Η χρήση των αερίων CS και CN, βασικότερων συστατικών των σύγχρονων «δακρυγόνων», από τις ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ ανάγκασε τον ΟΗΕ να καταλήξει στην Απόφαση 2603/16-12-1969, σύμφωνα με την οποία, μεταξύ άλλων, «καλούνται τα κράτη-μέλη να κάνουν σαφή δήλωση, ότι η απαγόρευση, που περιλαμβάνεται στο Πρωτόκολλο της Γενεύης να έχει εφαρμογή στην πολεμική χρήση όλων των χημικών, βακτηριολογικών και βιολογικών ουσιών (συμπεριλαμβανομένων των δακρυγόνων και άλλων βλαπτικών ουσιών), όσων υφίστανται σήμερα και όσων μπορεί να αναπτυχθούν στο μέλλον». Επιπρόσθετα βάσει της Σύμβασης του Παρισιού (1993), η οποία έχει κυρωθεί και από την Ελλάδα, η παραγωγή των χημικών ουσιών για στρατιωτικούς σκοπούς έχει απαγορευθεί.
Οι υποστηρικτές του ισχυρίζονται ότι η σωστή χρήση τους, κάνει τις επιβλαβείς επιπτώσεις της έκθεσης παροδικές και χωρίς μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Η χρήση των δακρυγόνων αερίων σε πρόσφατες περιπτώσεις, ωστόσο, δείχνει ότι η σωστή χρήση του όπλου είναι δύσκολο να ελεγχθεί και συχνά δεν χρησιμοποιείται σωστά. Έχουν κατ’ επανάληψιν προκληθεί σοβαρές τραυματικές ζημίες από την έκρηξη βομβών με δακρυγόνο αέριο, καθώς και εγκαύματα από θανατηφόρα τοξικά. Τα διαθέσιμα τοξικολογικά στοιχεία είναι ανεπαρκή, ως προς τις δυνατότητες των δακρυγόνων αερίων να προκαλέσουν μακροπρόθεσμη πνευμονική, καρκινογόνα, καθώς και επιπτώσεις στην αναπαραγωγή.
Ποια είναι
CN (Chloroacetophenone): Παρασκευάστηκε πρώτη φορά το 1871 από το γερμανό χημικό Γκρέμπε και χρησιμοποιήθηκε στα τέλη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου από τους αμερικάνους.
CS (Orthochlorobenzalmalononitrile): Κατασκευάστηκε από τους Βρετανούς Κόρσον και Στόκτον τον Μάιο του 1928. Η παραγωγή του ξεκίνησε τη δεκαετία του ’50 από την εταιρεία Chemical Defence Experimental Establishment στο Πόρτον της Αγγλίας. Το CS είναι επιβλαβές όταν εισπνέεται ή σε περίπτωση κατάποσης. Πιθανόν να είναι επιβλαβές σε επαφή με το δέρμα. Προκαλεί σοβαρό ερεθισμό στους οφθαλμούς. Η συγκέντρωση την οποία μπορεί να ανεχθεί ένας άνθρωπος είναι για χρόνο 10 min τα 4-7 mg/m3
OC (Oleoresin Capsicum): Είναι ευρέως γνωστό με το όνομα pepper spray. Είναι φυσική ουσία και εξάγεται από τις πιπεριές καγιέν. Κατά την εκτόξευσή του δεν εξατμίζεται, όπως τα παραπάνω στοιχεία, γι’ αυτό και απαιτείται άμεση επαφή με τα ευαίσθητα σημεία και τις βλεννογόνους του διαδηλωτή για να είναι αποτελεσματικό. Πρωτοπαρακευάστηκε το 1930. Πρώτη χρήση του έγινε από την αμερικανική αστυνομία τη δεκαετία του ’70. Μετά το 1989 χρησιμοποιείται μαζικά από το FBI.
CN/CS, CN/OC, CS/OC: Επίσης είναι δυνατή ανάμειξη των παραπάνω στοιχείων, κάτι που επιτείνει τη δηλητηριώδη δράση τους. Πιο διαδεδομένη ανάμειξη είναι το OC/CS, το οποίο και αποκαλείται ενισχυμένη δόση.
CN/CS, CN/OC, CS/OC: Επίσης είναι δυνατή ανάμειξη των παραπάνω στοιχείων, κάτι που επιτείνει τη δηλητηριώδη δράση τους. Πιο διαδεδομένη ανάμειξη είναι το OC/CS, το οποίο και αποκαλείται ενισχυμένη δόση.
Επιπτώσεις
Με την εισπνοή δακρυγόνου εμφανίζεται έντονο αίσθημα καψίματος και πόνος στα μάτια, δακρύρροια, ρινική καταρροή, βήχας και φτάρνισμα. Αργότερα μπορεί να εμφανιστεί πόνος στο στήθος, δύσπνοια, αίσθημα καψίματος στη γλώσσα και το στόμα, σιελόρροια και έμετος.
Έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις μπορεί να οδηγήσει σε χημικά οφθαλμικά εγκαύματα, ενώ η έκθεση σε κλειστό χώρο όπου οι συγκεντρώσεις θα είναι μεγάλες, μπορεί να προκαλέσει έντονη δύσπνοια, ίσως και θάνατο σε άτομα με ευαισθησία ή χρόνια πάθηση του αναπνευστικού συστήματος.
Αντιμετώπιση
Τα δακρυγόνα της παλιότερης εποχής, όπως αυτά που χρησιμοποιήθηκαν από την αστυνομία το 1973 στο Πολυτεχνείο ήταν βασικές ουσίες και για την εξουδετέρωσή τους απαιτούνταν η ένωσή τους με όξινες ουσίες (πχ. λεμόνι). Τα σημερινά δακρυγόνα είναι όξινες ουσίες και για την εξουδετέρωσή τους απαιτείται η δράση τους με βασικές ουσίες.
Τα δακρυγόνα της παλιότερης εποχής, όπως αυτά που χρησιμοποιήθηκαν από την αστυνομία το 1973 στο Πολυτεχνείο ήταν βασικές ουσίες και για την εξουδετέρωσή τους απαιτούνταν η ένωσή τους με όξινες ουσίες (πχ. λεμόνι). Τα σημερινά δακρυγόνα είναι όξινες ουσίες και για την εξουδετέρωσή τους απαιτείται η δράση τους με βασικές ουσίες.
Διαδεδομένη είναι η χρήση της αντιοξέας ουσίας Maalox, η οποία κανονικά χρησιμοποιείται για την εξουδετέρωση ή μείωση των στομαχικών οξεών σε άτομα που έχουν προβλήματα. απομάκρυνση των μολυσμένων ρούχων: χωρίς τριβή, χωρίς να έρχεται σε επαφή το μολυσμένο εξωτερικό των ρούχων με το δέρμα. Απολύμανση με πλύσιμο με άφθονο ΚΡΥΟ νερό και σαπούνι. (το ζεστό νερό ανοίγει τους πόρους και επιτρέπει την διέλευση σωματιδίων). Από το κεφάλι και το πρόσωπο προς τα πόδια, εμπρός και πίσω. Ιδιαίτερη προσοχή σε πτυχώσεις του δέρματος, αυτιά και νύχια. Πλύσιμο των ματιών με άφθονο φυσιολογικό ορό ή νερό, όσο πιο σύντομα από τη στιγμή της έκθεσης, τουλάχιστον 15 λεπτά.
Οι ασθενείς με έντονα συμπτώματα στα μάτια χρειάζονται εξέταση από οφθαλμίατρο. Μετά το πλύσιμο των ρούχων που έχουν εκτεθεί στον ψεκασμό, θα πρέπει να κρεμαστούν σε καλά αεριζόμενο χώρο, για να φύγουν τα τελευταία κατάλοιπα του φυσικού αερίου.
Το αέριο CS είναι λιποδιαλυτό, έτσι δεν είναι σωστή η χρήση βαζελίνης ή παρόμοιων ουσιών για προστασία. Ακατάλληλη είναι η χρήση κρέμας, ή ζελέ ή αλοιφής, παρά μόνο μετά την συμβουλή ειδικού. Οι καλύτεροι τρόποι αντιμετώπισης είναι ο αέρας, το κρύο νερό και ο χρόνος.
